ಹ೦ಸ ಗೀತೆ - ಹಾಡು ಹಕ್ಕಿಯ ಬದುಕು, ಬವಣೆ

ನಾವು ತರಾಸು ಎ೦ದರೆ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಎ೦ದರೆ ತರಾಸು ಎ೦ದು ಅ೦ದುಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ದುರ್ಗದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ತಳುಕು ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಸುಬ್ಬರಾಯರು ಕನ್ನಡ ಓದುಗ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೇಳ ಹೊರಟಿರುವ ತರಾಸು ರವರ ’ಹ೦ಸಗೀತೆ’ ಕೃತಿಯ ವಿಷಯವೂ ಐತಿಹಾಸಿಕವೇ, ಆದರೆ ಕತೆ ಕಾಲ್ಪನಿಕ. ಇದರಲ್ಲಿ ಬರುವ ಎಲ್ಲ ಪಾತ್ರಗಳು ಕಲ್ಪನಾಸೃಷ್ಟಿ. ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಪಾಳೇಗಾರರ ಆಸ್ಥಾನ ಗಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಭೈರವಿ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಎ೦ಬ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಸ೦ಗೀತಕಾರನ ಬದುಕು ಈ ಕಾದ೦ಬರಿಯ ವಸ್ತು.

ಕಾದ೦ಬರಿಯು ತರಾಸು ರವರು ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಬದುಕಿನ ಕುರಿತು ಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ಅಣಿಯಾಗುವುದರಿ೦ದ ಶುರುಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ಸ೦ಬ೦ಧಿಸಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿರುವ ಹಲವು ಜನರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ಮಾಹಿತಿ ಸ೦ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೊದ ಮೊದಲು ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಸ್ತುವಿರುವ ಕಾದ೦ಬರಿಯನ್ನು ಈಗಿನ ಕಾಲ, ಜನರ ಪ್ರಸ್ತಾಪವಿಲ್ಲದೆ ಬರೆಯಬಹುದಿತ್ತಲ್ಲ ಎ೦ದನಿಸಿದರೂ ಕಾದ೦ಬರಿಯನ್ನು ನೀವು ಓದಿ ಮುಗಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾದ೦ಬರಿಕಾರರ ಈ ರೀತಿಯ ನಿರೂಪಣಾ ಕ್ರಮವೇ ಸರಿ ಎ೦ದು ಮನದಟ್ಟಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ೦ಗೀತದ ಬಗೆಗೆ ಈಗಿನ ಕಾಲದ ಜನರ ಮನೋಧರ್ಮ ಹೇಗಿದೆ ಎ೦ಬುದರ ಅರಿವು ಕೂಡಾ ದೊರಕುತ್ತದೆ. ನಿಮಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ೦ಗೀತ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ಇರದಿದ್ದರೂ ಈ ಕಾದ೦ಬರಿ ಓದಿದ ಮೇಲೆ ಒಮ್ಮೆ ಭೈರವಿ ರಾಗವನ್ನು ಕೇಳಬೇಕೆ೦ಬ ಇಚ್ಛೆಯಾದರೆ ಅಚ್ಚರಿಯೇನಿಲ್ಲ!

ತರಾಸು ರವರ ಗೆಳೆಯ ಲಾಯರ್ ರಾಘವೇ೦ದ್ರ ರಾಯರಿಗೆ ಒ೦ದು ದಾನ ಶಾಸನದ ನಕಲು ದೊರಕುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಭೈರವಿ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಎ೦ಬ ಸ೦ಗೀತ ವಿದ್ವಾ೦ಸರು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಎದುರು ಹಾಡಲೊಪ್ಪದೆ, ತಮ್ಮ ನಾಲಗೆಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿಕೊ೦ಡದ್ದರಿ೦ದ, ಟಿಪ್ಪು ಮೆಚ್ಚಿ, ಅವರಿಗೆ ತೊರೆಯೂರಿನ ಬಳಿ ಜಮೀನು ಮಾನ್ಯ ಕೊಟ್ಟನೆ೦ಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ೦ದ ಆರ೦ಭಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ತರಾಸು ರವರ ಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯ. ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲು ತರಾಸು ದುರ್ಗದ ಏಕನಾಥೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯದ ಅರ್ಚಕರು, ಬಯಲು ನಾಟಕವಾಡಿಸುವ ಚಿನ್ನಪ್ಪ ಹೀಗೆ ಹಲವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರು ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಜೀವನದ ಕೆಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಅರಿತಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಾದ೦ಬರಿಯಲ್ಲಿ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿರುವ ಘಟನೆಗಳು ಕಾಲಾನುಕ್ರಮವಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಇದು ಕತೆಯ ನಡೆಗೆ ತೊಡಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ.ಕೋಗಿಲೆಯ ಹಾಡನ್ನು ಕೇಳಿ ಮೈಮರೆಯುವ ಬಾಲ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯ, ಗುರು ತಿರುಮಲಯ್ಯನವರ ಜೊತೆಗಿನ ಸ೦ಗೀತದ ಪ೦ದ್ಯ, ಹಿಡಿ೦ಬೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅರ್ಚಕರ ಮೇಲೆ ಸ೦ದೇಹ ಪಟ್ಟ ಪಾಳೇಗಾರರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹಾಡುವುದನ್ನು ತೊರೆದು ದೇವಿಯ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹಾಡುವ ದೃಢ ನಿರ್ಧಾರ, ಗುರು ತಿರುಮಲಯ್ಯನವರು ಕಾಲವಾದ ಮೇಲೆ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯ ಗುರುವನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪಡುವ ಪಾಡು, ಸ೦ತರೊಬ್ಬರಿ೦ದ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಗರ್ವಭ೦ಗ, ಸ೦ಗೀತ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳುವ ವೆ೦ಕಟರಿಗೆ ಆವರಿಸುವ ಹೆಣ್ಣಿನ ಮೋಹ - ಅದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಗಗಳನ್ನು ಒತ್ತೆ ಇಡುವುದು, ಭೈರವಿ ರಾಗವನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಾಡುವ ಸಾಧನೆ - ಮು೦ತಾದುವುಗಳ ವಿವರಗಳು ರೋಮಾ೦ಚಕವಾಗಿವೆ. ಕೊನೆಗೆ ಟಿಪ್ಪು ದುರ್ಗವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊ೦ಡು ಟಿಪ್ಪು-ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಮುಖಾಮುಖಿಯ ಪ್ರಸ೦ಗ ಬ೦ದಾಗ ಓದುಗನ ಮನ ಕಲಕುತ್ತದೆ.

ಇದಲ್ಲದೆ ಕೆಲ ತಾತ್ವಿಕ ವಿಚಾರಗಳು ಕಾದ೦ಬರಿಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆಯಾಗುತ್ತವೆ. ಸ೦ಗೀತದಲ್ಲಿ ಅದ್ವೈತ ಸಿದ್ಧಾ೦ತದ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ - ಹಾಡು-ಹಾಡುವವನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಎ೦ಬ ಭಾವನೆ ಹೋಗಬೇಕು, ಹಾಗೇ ಎರಡೂ ಒ೦ದಾದರೆ ಸ೦ಗೀತದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿ ಸಾಧ್ಯ ಎ೦ದು ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯ್ಯನವರ ಮತ್ತೋರ್ವ ಗುರು ಸದಾನ೦ದ ಬುವಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೊ೦ದು ಕಡೆ ಎಲ್ಲವೂ ನಾನೇ, ಎಲ್ಲರ ಸುಖದುಃಖವೂ ನನ್ನದೇ ಎ೦ಬ ಮನಸ್ಸು- ಅಹ೦ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮಿ- ಎ೦ಬ ಮನಸ್ಸಿನ ಪರಿಪಾಕ ಬರಬೇಕೆ೦ದೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸ೦ಗೀತದ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾ ತ್ಯಾಗರಾಜರು, ಶ್ಯಾಮಾಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು, ಮುತ್ತುಸ್ವಾಮಿ ದೀಕ್ಷಿತರ ಕಾಲದ ಮೊದಲು ಈಗಿರುವ೦ತೆ ದಕ್ಷಿಣಾದಿ, ಉತ್ತರಾದಿ (ಕರ್ನಾಟಕ, ಹಿ೦ದುಸ್ಥಾನಿ) ಎ೦ಬ ಭೇದಗಳಿರಲಿಲ್ಲ, ಅವರೇ ಈ ಮಾರ್ಗ ಪರಿಷ್ಕಾರ ಮಾಡಿದವರು ಎ೦ಬ ಮಾತು ಕಾದ೦ಬರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿರುವ ಅ೦ಶಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಉತ್ತರಾದಿ ರಾಗಗಳೂ ದಕ್ಷಿಣಾದಿ ರಾಗಗಳೂ ಹೆಸರು ವಿನಾ, ಬೇರೆಯೆಲ್ಲಾ ಒ೦ದೇ ಎ೦ದು ತರಾಸು ಪ್ರಾತ್ರವೊ೦ದರ ಮೂಲಕ ಹೇಳಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಹ೦ಸಗೀತೆ ಕಾದ೦ಬರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ 1956 ರಲ್ಲಿ ಬಸ೦ತ್ ಬಹಾರ್ ಎ೦ಬ ಹಿ೦ದಿ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಪ೦ಡಿತ್ ಭೀಮಸೇನ್ ಜೋಶಿ, ಲತಾ ಮ೦ಗೇಶ್ಕರ್ ರವರು ಹಾಡಿದ ಹಾಡುಗಳೂ ಇದ್ದವು. 1975 ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಜಿ.ವಿ ಅಯ್ಯರ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಹ೦ಸಗೀತೆ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಅನ೦ತ್ ನಾಗ್, ಭೈರವಿ ವೆ೦ಕಟಸುಬ್ಬಯನವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ನಾನು ಕಾದ೦ಬರಿ ಓದುವ ಮುನ್ನ ಹ೦ಸಗೀತೆ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೆ. ಆದರೂ ನನಗೆ ತರಾಸು ಕೃತಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಇಷ್ಟವಾಯಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಚಿತ್ರದುರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊ೦ಡು ಬ೦ದದ್ದರಿ೦ದ ಕಾದ೦ಬರಿ ಓದುವಾಗ ನನಗೆ ಪರಿಚಯವಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳೇ ಇಲ್ಲಿ ಬರುವುದರಿ೦ದ ಅದರ ಅನುಭವವೇ ಸುಮಧುರವಾಗಿತ್ತು.

ಪ್ರಿಯ ಓದುಗರೇ, ನೀವು ಅವಕಾಶ ಸಿಕ್ಕರೆ ಹ೦ಸಗೀತೆಯನ್ನು ತಪ್ಪದೆ ಓದಿ. ಹ೦ಸಗೀತೆ ಕಾದ೦ಬರಿಯನ್ನು ನೀವೀಗ ಅ೦ತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಓದಬಹುದು. ಓದಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ಕಿಸಿ.

ರವೀಶ